Omwonenden rond het spoor kunnen last hebben van het geluid of de trillingen van passerende treinen. Ook werkzaamheden aan het spoor kunnen geluid en trillingen veroorzaken. Voor de beheersing van geluidhinder zijn er in de Europese en Nederlandse wetgeving veel regels opgenomen. Voor trillingshinder is dat nauwelijks het geval. Het Rijk werkt in samenwerking met alle stakeholders, waaronder ProRail, aan een gerichte aanpak.

ProRail streeft naar zo min mogelijk geluid- en trillingshinder voor de omgeving. In 2024 heeft ProRail hiertoe diverse stappen gezet, samen met andere partijen in de spoorsector.

Succesvolle transitie naar stiller goederenverkeer

Een technisch gezien eenvoudige innovatie levert een grote geluidreductie voor het goederenverkeer: door andere type remblokken te gebruiken, blijven de wieloppervlakken van goederenwagons glad. Daardoor maken ze tijdens het rijden veel minder geluid.

Vanaf december 2024 moeten volgens nieuwe Europese regelgeving op zogeheten stillere routes alle oudere goederenwagens (toegelaten vóór 2005) verplicht met alternatieve remblokken zijn uitgerust. In Nederland gaat het om de Betuweroute, de Havenspoorlijn en de Brabantroute.

Aangezien in andere landen veel stillere routes zijn, verwachten we dat in 2025 95% van de goederenwagens die in Nederland rijden van het stillere type zijn. In 2023 was op alle grensovergangen al ruim 80% van de goederenwagons van het stillere type.

In 2024 werkten TU Delft, Deltares en TNO aan de ontwikkeling van het Spoortrillingen Emissiemodel (STEM). Hiermee ontwikkelen ze fundamentele kennis over het ontstaan en reduceren van spoortrillingen.

Stijging overschrijdingen van de geluidproductieplafonds

Naast de Europese regels voor het geluid van afzonderlijke treinpassages, gelden in Nederland ook regels voor het totale geluid dat in een jaar geproduceerd mag worden. De bewaking hiervan is geregeld met geluidproductieplafonds (gpp’s) op meer dan 50 duizend referentiepunten langs alle hoofdspoorwegen.

ProRail moet zorgen dat de gpp’s niet worden overschreden. Ook niet als er meer treinen rijden. Het aantal overschrijdingen van gpp’s in 2023 (111) steeg ten opzichte van 2022 (75). Het aantal overschrijdingen van gpp’s in 2024 wordt medio 2025 bekend.

Aanpak van het geluid op hoogbelaste locaties

In het Meerjarenprogramma Geluidsanering (MJPG) werken het ministerie van IenW, Rijkswaterstaat en ProRail samen aan het terugdringen van geluidsoverlast langs rijkswegen en hoofdspoorwegen. ProRail onderzoekt in het MJPG welke maatregelen getroffen moeten worden. Dit doen we op basis van wettelijke regels voor ruim 50 duizend woningen. Deze maatregelen beschrijft ProRail in zogenaamde saneringsplannen. Op sommige locaties hebben de maatregelen veel impact op de omgeving. Denk aan een hoog geluidsscherm. Een belangrijk onderdeel van het MJPG is dan ook om, binnen wettelijke kaders, in overleg te treden met bewoners en gemeenten over de lokaal wenselijke oplossingen.

In 2023 heeft ProRail voor de wettelijke deadline van 31 december 2023 alle resterende saneringsplannen formeel bij het ministerie van IenW ingediend ter vaststelling door de minister. In 2024 heeft de minister alle saneringsplannen volgens planning definitief vastgesteld. ProRail heeft daarbij ondersteund. Waar nodig hebben we informatie aangeleverd en saneringsplannen bijgesteld.

ProRail is verplicht de geluidmaatregelen voor elk saneringsplan binnen zeven jaar na het onherroepelijk worden van het besluit tot vaststelling te realiseren. Meer informatie over Meerjarenprogramma Geluid-sanering (MJPG) en de geluidmaatregelen per locatie staat op www.prorail.nl/mjpg.

Minder Hinder-pakket tegen trillingen

ProRail voerde in 2024 maatregelen uit om trillingshinder door omgeleide goederentreinen te verminderen. In Oisterwijk, Breda, Prinsenbeek en Wierden zijn zes overwegen vervangen en betonnen dwarsliggers verbeterd.

Onderzoek en innovatie voor een bronaanpak van spoortrillingen

ProRail werkte in opdracht van het ministerie van IenW in 2024 aan de Innovatieagenda Bronaanpak Spoortrillingen (IBS), met als doel in kaart brengen van de trillingsreducerende effecten en kosten van maatregelen aan treinen en de spoorinfrastructuur. Hiermee kunnen we maatwerk bieden bij de aanpak van trillingshinder. De IBS loopt van 2021 tot en met 2025. ProRail stelt de resultaten komende jaren stapsgewijs beschikbaar.

In 2024 werkten TU Delft, Deltares en TNO aan de ontwikkeling van het Spoortrillingen Emissiemodel (STEM). Hiermee ontwikkelen ze fundamentele kennis over het ontstaan en reduceren van spoortrillingen. In Boxtel en Oisterwijk heeft de TU Delft intensieve metingen uitgevoerd om het rekenmodel te verifiëren. In januari 2024 is de eerste versie van STEM opgeleverd. De tweede release van STEM wordt in januari 2025 uitgebracht en bouwt voort op eerdere verbeteringen.

Toepassing van innovaties voor trillingen: het Minder Hinder-pakket

In 2023 heeft ProRail op verzoek van het ministerie van IenW een pakket van trillingsreducerende maatregelen samengesteld: het Minder Hinder-pakket. Het pakket is een initiatief van de overheid. Het is erop gericht om overlast te beperken tijdens de werkzaamheden in Duitsland aan het Derde Spoor van omgeleide goederentreinen door Zuid- en Oost-Nederland. Deze maatregelen zijn zoveel mogelijk in 2024 gerealiseerd.

In Oisterwijk, Breda, Prinsenbeek en Wierden zijn zes overwegen vervangen door trillingsarmere typen. Daarnaast zijn op enkele locaties op de Brabantroute betonnen dwarsliggers voorzien van extra rubberen matjes.