Organisatie en activiteiten

Onze kerntaken

Wij zorgen voor de aanleg, het onderhoud en het beheer van het Nederlandse spoorwegnet. Als onafhankelijke partij verdelen we de ruimte op het spoor, regelen we al het treinverkeer, bouwen en beheren we stations en leggen we nieuwe sporen aan. We onderhouden bestaande sporen, wissels, seinen en overwegen. ProRail is ook netbeheerder en in die hoedanigheid verantwoordelijk voor het transport van elektriciteit over het net.

Onze missie

Wij verbinden mensen, steden en bedrijven per spoor, nu en in de toekomst. Wij maken aangenaam reizen en duurzaam vervoer mogelijk en zorgen dat het op en om het spoor veilig is.

Onze visie

Wij geven samen met onze partners invulling aan de groeiende behoefte aan duurzame mobiliteit in Nederland. Wij gaan voor de trein als aantrekkelijke keuze voor reizigers en verladers.

Nederland groeit en dat betekent meer mensen en goederen op ons spoor. Treinverkeer is onmisbaar voor de bereikbaarheid en het behalen van onze klimaatdoelstellingen. Naast de dagelijkse uitvoering van onze kerntaken, werken we daarom ook aan de toekomst van het Nederlandse spoor.

Onze strategie: Spoor naar morgen

Wij hebben de opgave om onze samenleving en economie op een schone en duurzame manier in beweging te houden, nieuwe woningen en wijken in heel Nederland bereikbaar te maken en innovatie te stimuleren met technologische en digitale vernieuwing van het spoor.

Dat doen we door oplossingen te realiseren voor de groeiende vraag naar personen- en goederenvervoer per spoor. Uit onze studies en analyses blijkt dat goederenvervoer flink blijft groeien. De groei van het aantal reizigers gaat minder snel, onder meer om dat mensen sinds de coronapandemie meer thuiswerken of kiezen voor andere vervoersmiddelen. Maar ook voor de langere termijn verwachten we dat reizigersvervoer groeit.

Wij werken elke dag aan een robuust en betrouwbaar spoor voor vandaag én aan duurzame mobiliteit voor de toekomst. Nu leveren we nog de prestaties die we hebben beloofd, maar we lopen tegen grenzen aan: op en rond het spoor én in onze organisatie. Dit vraagt van ons een echte verandering met een heldere aanpak.

We hebben onze ambitie specifiek en meetbaar gemaakt door vijf resultaatgebieden te benoemen: Verbindt, Verbetert, Verduurzaamt, Bevlogen ProRailers en Betaalbaar spoor.

Verbindt: we vergroten de capaciteit op het spoor, inclusief stations en emplacementen.
Verbetert: we zorgen voor veilig en betrouwbaar spoor, tot tevredenheid van reizigers, verladers en omgeving.
Verduurzaamt: we maken spoormobiliteit zo duurzaam mogelijk en verkleinen onze ecologische voetafdruk.
Bevlogen ProRailers: we willen een aantrekkelijke organisatie zijn om te werken.
Betaalbaar spoor: we geven het belastinggeld dat wij ontvangen doelmatig uit.

Tot en met 2030 hebben we streefcijfers bepaald om ons aan te toetsen. De vijf resultaatgebieden zijn voor ons allemaal even belangrijk. Dit betekent dat we elke keuze beoordelen op het effect op alle vijf de resultaatgebieden.

Om in 2030 de gewenste resultaten te kunnen halen, geven we tot 2025 voorrang aan zeven strategische prioriteiten. Deze zijn de komende jaren leidend voor wat we doen.

We brengen de basis verder op orde in de dagelijkse logistieke en infra-operatie, we moderniseren het spoornetwerk en we versnellen op innovatie en digitalisering.

We weten dat we onze grote opgave alleen kunnen waarmaken als we ook veranderen in hoe we de dingen doen, met elkaar en met de sector. Daarom werken we de komende jaren ook aan het versterken van onze organisatie.

In 2023 hebben we focus aangebracht door in een ProRail-breed jaarplan (met een doorkijk tot en met 2026) heldere resultaten en kaders af te spreken, concrete plannen te maken en daarop te sturen. Zo zetten we mensen en middelen in op wat echt gedaan moet worden. Daarnaast investeren we in één duidelijke en eenvoudige manier van samenwerken. In 2023 hebben we een overzicht ontworpen van verantwoordelijkheden, mandaten en hoe besluiten tot stand komen in onze organisatie. Deze hoofdlijnen hebben we vertaald naar de praktijk van een specifiek onderdeel van de organisatie, waar we in november 2023 zijn gestart met implementatie. Implementerende teams trainen en coachen we in de nieuwe manier van samenwerken en de werkhouding die we van elke medewerker verwachten: voor reiziger, verlader en omgeving, doen wat we zeggen en met ProRail brede blik.

Werkgebied

Ons werkgebied is het spoor in Nederland en de aansluitingen op het spoor naar het buitenland. Ons hoofdkantoor staat in Utrecht en er zijn vier regiokantoren: Amsterdam, Rotterdam, Zwolle en Eindhoven. Verspreid over het land hebben we twaalf verkeersleidingposten van waaruit we het treinverkeer besturen. Er zijn zes uitruklocaties voor incidentenbestrijding. In Utrecht zit het Operationeel Controle Centrum Rail (OCCR), waar ProRail samenwerkt met vervoerders en spooraannemers en de afhandeling van calamiteiten en incidenten op het spoor coördineert.

Organogram

Juridisch speelveld

ProRail staat breed in de belangstelling van zijn omgeving, reizigers, vervoerders en toezichthouders. Denk daarbij aan het toezicht van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) op de capaciteitsverdeling, de gebruiksvergoeding, de netverklaring en de toegangsovereenkomst. Daar komt het toezicht bij van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) op naleving van de Spoorwegwet met een focus op veiligheid. Ook is sprake van toezicht door de NLA (Nederlandse Arbeidsinspectie) op naleving van de arbeidsomstandigheden bij ProRail als opdrachtgever. Daarnaast besteedt ProRail extra aandacht aan contracten en contractmanagement gedurende de uitvoering van projecten, mede om zorg te dragen voor een goede werkrelatie met aannemers, opdrachtgevers en de omgeving van ProRail.

Juridische structuur

ProRail is een besloten vennootschap: ProRail B.V. De Nederlandse Staat is via Railinfratrust B.V. 100% aandeelhouder van ProRail. Het aandeelhouderschap is ondergebracht bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

Beheerconcessie

Onze kerntaken staan in de Spoorwegwet en zijn nader geconcretiseerd in de beheerconcessie. De beheerconcessie 2015-2025 vervalt met ingang van 1 januari 2025. Indien de omvorming van ProRail niet vóór 2025 heeft plaatsgevonden heeft het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat toegezegd te zorgen voor een tijdige oplossing. Hiertoe is een werkproces gestart om de beheerconcessie te verlengen, om daarmee formeel te waarborgen dat ProRail de beheerder van de Nederlandse hoofdspoorweginfrastructuur blijft.

Beheerplan 2024-2025

In 2023 hebben, we net als in 2021, de proef met een meerjarig beheerplan verlengd en een beheerplan opgesteld voor een periode van twee jaar, te weten 2024 en 2025. In dit beheerplan zijn, naast de uitdagingen die ProRail op zich ziet afkomen, de volgende beleidsprioriteiten voor 2024 en 2025 uitgewerkt die het ministerie via de jaarbrief 2023 heeft meegegeven aan ProRail:

Intensivering van de instandhoudingsopgave (met in het bijzonder aandacht voor de situatie op de Havenspoorlijn en de daarbij behorende emplacementen);
In kaart brengen van urgente spooropgaven tot en met 2030 en keuzemogelijkheden daarbij;
Verdere ontwikkeling (van de taakuitvoering) van de organisatie (waaronder de doorontwikkeling van de integrale adviesrol, de uitvoering van het programma Aantoonbaar Veilige Berijdbaarheid, overwegveiligheid en compliance bij contracten).

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft ingestemd met het beheerplan 2024-2025. ProRail kan uitvoering geven aan het beheerplan 2024-2025 voor het kalenderjaar 2025 als daar tijdig een geldende rechtsgrondslag voor is.

De voortgang van onze activiteiten meten we onder andere op basis van prestatie- en informatie-indicatoren en programma’s. Hierover rapporteren we op half- en jaarbasis aan het ministerie.

Ontwikkelingen wetgeving

Zelfstandig bestuursorgaan (zbo) / verlenging huidige beheerconcessie

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is voornemens ProRail om te vormen tot een zelfstandig bestuursorgaan. Voor het voorstel om ProRail om te vormen tot een publiekrechtelijke zbo ontbrak het draagvlak in de sector en in de Tweede Kamer. De staatssecretaris heeft daarom in 2023 een alternatief voorgesteld in de vorm van een privaatrechtelijke zbo. Hiertoe is op 16 januari 2024 een derde Nota van Wijziging op het wetsvoorstel publiekrechtelijke omvorming ProRail ingediend bij de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel en de nota van wijziging is op 24 januari 2024 controversieel verklaard. Dit betekent dat het aan een volgend kabinet is hoe het wetsvoorstel verder behandeld zal worden.

De beheerconcessie 2015-2025 vervalt met ingang van 1 januari 2025. Indien de omvorming van ProRail niet vóór 2025 heeft plaatsgevonden heeft het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat toegezegd te zorgen voor een tijdige oplossing. Hiertoe is een werkproces gestart om de beheerconcessie te verlengen, om daarmee formeel te waarborgen dat ProRail de beheerder van de Nederlandse hoofdspoorweginfrastructuur blijft.

Omgevingswet

Op 14 maart 2023 heeft de Eerste Kamer ingestemd met de ingangsdatum van de Omgevingswet op 1 januari 2024. Dit betekent dat de wet vanaf die datum van kracht is. De Omgevingswet bevat alle kaders en richtlijnen waar ProRail mee te maken heeft met betrekking tot de omgeving. Deze bundeling maakt overzichtelijk welke wetgeving van toepassing is voor de fysieke leefomgeving. De bedoeling van de nieuwe regelgeving is om nog beter met onze omgeving samen te werken op gebieden die nu nog over vele thematische wetten en regels verspreid zijn.

In 2023 heeft een breed samengesteld programmateam binnen ProRail gewerkt aan diverse acties om ervoor te zorgen dat wij voorbereid zijn zodra de wet in werking treedt. Zo is het leertraject voor medewerkers voortgezet, en is er veelvuldig overleg geweest met andere rijkspartijen over de manier van werken en samenwerken. Er is geoefend met het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) en getest in de ‘keten’ met andere overheidspartijen. Daarnaast is er inhoudelijk veel voorbereid om te kunnen werken met de nieuwe Omgevingswetinstrumenten en de toepassing van de nieuwe regels.