Veilig leven

Overwegveiligheid

In 2023 waren er zes dodelijke slachtoffers op overwegen, dit is hoger dan in 2022 (2). Het vijfjaarlijks gemiddelde is wel gedaald van 7,6 (2022) naar 6,0. Op NABO (niet actief beveiligde overwegen) waren in 2023 geen dodelijke slachtoffers. In 2023 was het totaal aantal aanrijdingen op overwegen met 25 iets lager dan in 2022 (26).

ProRail heeft het Nederlands Overwegen Risicomodel ontwikkeld: NORM. Dit model maakt de risico's en gevolgen van overwegen voor de verschillende spoor- en weggebruikers inzichtelijk met een rekenkundig model. Dit model is gebaseerd op data van ongevallen van de afgelopen twintig jaar en op wetenschappelijk onderzoek. Hiermee helpt het model bij het bepalen waar investeringen in weg- en spoorveiligheid, zoals beschreven staat in het plan van aanpak Overwegveiligheid, het meest tot hun recht komen. ProRail hanteert NORM per 1 oktober 2023.

Ter verbetering van de overwegveiligheid is in 2023 met het ministerie een plan van aanpak Overwegveiligheid opgesteld. Dit plan vervangt de aflopende overwegprogramma’s PVVO/MOA en LVO (en op termijn NABO), en omvat een integrale en datagedreven aanpak. Voor de verbetering van overwegveiligheid conform het plan van aanpak is nog circa € 25 miljoen beschikbaar. Een deel van dit bedrag is bedoeld voor de ontwikkeling van overweginnovaties en de verbetering van overwegen in de haven- en industriegebieden. Het uitgangspunt blijft dat regionale overheden, in hun rol als wegbeheerder, bijdragen aan overwegmaatregelen.

NABO-programma

Eind 2023 zijn 145 van de 180 NABO’s aangepakt (afsluiten, opheffen, beveiligen of vervanging door een brug of onderdoorgang). Bij elke sluiting of aanpassing van een overweg is samenwerking met belanghebbende partijen noodzakelijk. ProRail kan een NABO niet eenzijdig opheffen, beveiligen of sluiting juridisch afdwingen. Op het merendeel van de nog resterende 35 NABO’s zijn tijdelijke attentieverhogende maatregelen getroffen, zoals plaatsing van extra waarschuwingsborden en op enkele locaties matrixborden. Op zeven locaties is nog geen zicht op een oplossing.

Voor een aantal NABO’s, waar het niet is gelukt om met behulp van de landelijk bemiddelaar tot een oplossing met de rechthebbende te komen, is een onteigeningsprocedure opgestart. In totaal betreft dit acht dossiers, waarvan zes betrekking hebben op het programma NABO. De staatssecretaris heeft de Tweede Kamer hierover op 1 november 2023 geïnformeerd. Bij het doorlopen van deze procedure blijven de gesprekskanalen met de betrokken partijen altijd open om alsnog tot een oplossing te komen. Hiertoe wordt ook de landelijk bemiddelaar overwegen ingezet.

Overige overwegprogramma’s

Begin 2023 is het Programma Verbeteren Veiligheid Overwegen (PVVO) afgesloten. De resterende financiering is overgedragen naar PVVO Nazorg. 

De stuurgroep Overwegen heeft in 2023 besloten de scope van het project Risico Zwaar Verkeer (RZV) bij te stellen van 33 naar 26 locaties. De zeven locaties die niet langer deel uitmaken van het project RZV worden in de lopende overwegenprogramma’s gesaneerd of beveiligd. Van de overgebleven 26 geprioriteerde overwegen die geïdentificeerd zijn met het ontruimingsrisico zwaar verkeer is op 24 NABO’s dit risico inmiddels gemitigeerd. De gesprekken over de twee resterende NABO’s lopen nog.

In het kader van LVO Specifieke maatregelen zijn in 2023 twee grote overwegprojecten opgeleverd (Diemen - Ouddiemerlaan en Apeldoorn - Laan van Osseveld). Hierbij zijn risicovolle overwegen opgeheven en vervangen door onderdoorgangen. 

Suïcides en suïcidepreventie

In 2023 vonden 189 suïcides plaats en 11 pogingen tot suïcide met letsel als gevolg. Van de 200 incidenten vonden 84 plaats op een overweg, 31 op een treinstation en 85 op de vrije baan.

In 2023 is verder uitvoering gegeven aan het programmaplan suïcidepreventie spoor 2022-2026. ProRail heeft de risicolocaties vastgesteld die door het programma worden voorzien van technische afschermingsmaatregelen, zoals hekwerken, anti-loopmatten en camera’s met detectie. We hebben de richtlijn suïcidepreventie Stations ontwikkeld en besloten deze in het vervolg toe te passen bij een verbouwing of nieuwbouw van een station. In dat geval worden standaard de maatregelen voor suïcidepreventie in het ontwerp meegenomen. De pilot ‘samenwerking met GGZ-instellingen bij een vermiste patiënt’ is positief afgerond en besloten is deze maatregel definitief te implementeren. Dat betekent dat we de komende jaren met nog veel meer GGZ-instellingen, die in de buurt van het spoor liggen, gaan samenwerken. Hiermee willen we het risico op een mogelijke suïcide en daarmee de impact op het treinverkeer verkleinen.